Theology macaafa qulqulluu. Rakkoowwan keenya hiika Macaafa Qulqulluu wajjin kan wal qabatee . Dhaabbataa tauu ergaawwaniiD. Inumaayyuu Waaqayyo waa‘ee qulqullummaa isaatii bakka itti labse Macaafa Qulqulluu keessatti in arganna. . 19:26, akkasumas Seera Lak. Keeyyata Ijoo Haffazuu Yaadannoo macaafa qulqulluu amantii ni cimsa (Faarfannaa 119:11). 24VII. Dhabbataatti namoota jijjiramanVI. Hiikkaan macaafa qulqulluu miiraa fi muuxannoo namicha hiikuun murtaa’a jechuu dha. Ilaalcha barsiisa hafuuraa (theology) tokkoo macaafa Qulqulluu keessatti dubbisuu 2. macaafa qulqulluu Seensa (Introduction) Macaafni Kakuu Moofaa kan ittiin barraa’e Afaan Ibrootaatiin yoo ta’u Kakuun Haaraan Afaan Giriikiitiin barraa’e. Macaafa Qulqulluu kan qo‘atu dha . 3) Seenawwaa Barumsa Afuuraa ( Historical Theology) :-Waliigala seenaa Macaafa qulqulluu , seenaa Waldaa kiristaanaa, seenaa uumamaa fi kan biros kan qoratu dha. Kitaabni kun Macaafa qulqulluu qoʼachuuf gargaara;deebii gaaffii Macaafa Qulqulluu qaba. ” Akka seera macaafa qulqulluutti jiraadhu. Baumsa Afuuraa Macaafa Qulqulluu ( Biblical Theology) :-Macaafa Qulqulluu Seera Uumamaa kaasee hanga Mul‘ataatti kan jiran keessaa ijoo dubbii kan ta‘an kaasuun kan barumsaaf dhiyyeessu dha. Toora seenaa macaafa Qulqulluu hordofuu dhiisuu Hiiktoonni baay’een tokkoo tokkoo kutaa macaafa Qulqulluu duuba akka inni hundaa beeku qooftaan jiru hin hubatan Macaafa weedduu weeddu caalu’n barreeffama saga galummaa jedhu (pornographic literature) 3. Argama hafteewwan qaamaaC. Namoonni Macaafa Qulqulluu barreessan hundi isaanii Israa’eloota yoo ta’an Doktor Luqaas ( wangeela Luqaasii fi Hojii ergamootaa kan barreesse) qofatu nama Giriikiiti. Hoe 1:8” Jechi “dhugaa ba’uu” jedhu macaafa qulqulluu keessatti iddoo 30 fi isaa olitti argama. Qulqullummaa: Qulqullummaan amala Waaqayyoo keessaa isa tokko. “…hamma handaara lafaatti dhuga baatuu koo in taatu. Hiikkaa : caafata qulqullaa’aan hiikamuu kan danda’u yeroo “namichi hiikuu lapheen isaa tuqamu dha” kan jedhu dha. Karoora dubbisa Macaafa Qulqulluu hordofaa (fkn, dursa Wangeelota dubbisi). Barreessaa isa jalqabaa waan inni jechuu barbaade: (1) filannoo gosa barreeffamaa (2) haala dubbisaa isa kallattii (3)filannoo seer-lugaa, (4)Filannoo jechootaa. Paulos Ruffo (1848/49 -1871) Contributor in translation of New Testament in Oromo language Yaada hiika Macaafa Qulqulluu keessa issa jiru argachuuf bantuu kan ta’anu. Gaaffiilee Macaafa Qulqulluu deebiin kennameef Gaafilee Afaan Oromotiin nuuf dhiyaatan yeroo kanatti fudhachuu waan hin dandeenyeef dhiifama gaafanna, Akeekkachiisonni balaafamoon qabiyyee kitaabichaa jijjiiruun walqabatee Yohaannis labse kunniin ifumatti macaafichi Dubbii Waaqayyoo ta’uusaafi akkuma Mul’anni raajiiwwan dhibbaatama Kakuu Moofaa keessatti ibseef barsiisota ijoo Kakuu Haaraa ta’uu isaa argisiisu, dabalataanis immoo guutummaan Macaafa Qulqulluu sagalee Waaqayyoo yoo ta’u akkasumas immoo akeekkachiisni Yohaannis Akka macaafa qulqulluutti Dhugaa ba’uu jechuun adaraa ykn imaanaa wangeelaa namoota hin hubanne biraan ga’uu dha. Barreefama ceephoo yaad-rimee ibsa gabaabaaD. 4) Baumsa Afuuraa Macaafa Qulqulluu ( Biblical Theology) :-Macaafa Qulqulluu Seera Uumamaa kaasee hanga Mul‘ataatti kan jiran keessaa ijoo dubbii kan ta‘an kaasuun kan barumsaaf Adeemsa hiikkaa keessatti yaadolee garaagaraa irra darbun Ilaalcha barsiisa hafuuraa (theology) tokkoo macaafa Qulqulluu keessatti dubbisuu 2. Toora seenaa macaafa Qulqulluu hordofuu dhiisuu Hiiktoonni baay’een tokkoo tokkoo kutaa macaafa Qulqulluu duuba akka inni hundaa beeku qooftaan jiru hin hubatan Sammuu namaa irraa ka’ee gara macaafa qulqulluu deemuun macaafa qulqulluu hiikuu yaaluu. 3) Seenawwaa Barumsa Afuuraa ( Historical Theology) :-Waliigala seenaa Macaafa qulqulluu , Karaa biraatiin kutaan Macaafa Qulqulluu tokko kan biraa wajjin yoo ilaalamuu Macaafa Qulqulluu dha jedhamee fudhatamuuf ulaagaa ittiin ilaalamuu dha. Kakuu MoofaaB. Lew. Dhaabbani keenyas mul‘atin isaa isa kana irratti kan xiyyeefate dha. 4) Baumsa Afuuraa Macaafa Qulqulluu ( Biblical Theology) :-Macaafa Qulqulluu Seera Uumamaa kaasee hanga Mul‘ataatti kan jiran keessaa ijoo dubbii kan ta‘an kaasuun kan barumsaaf dhiyyeessu dha. Abootiin amantii duri turan fudhataniiru yoo ta‘e. E. Macaafni Qulqulluun maal jedha? Maal barsiisa? gargalfadhu, inteernetii irraa dubbisi. 25A. Mul‘ana Waaqummaa mul;isee agarsiisuu yoo danda‘e. Dhuga bahumsa Hafuura qulqulluu yoo qabaate 3. D. Dubbii Waaqayyoo hojii irra oolchuu Yaaqoob 1:22 – “Dhaggeeffattoota qofa utuu hin ta’in, warra Dubbichaa ta’aa. 4) Baumsa Afuuraa Macaafa Qulqulluu ( Biblical Theology) :-Macaafa Qulqulluu Seera Uumamaa kaasee hanga Mul‘ataatti kan jiran keessaa ijoo dubbii kan ta‘an kaasuun kan barumsaaf Other Contributors of Macaafa Qulqulluu Mr. Kakuu HaaraaC. 2) Barumsa Afuuraa Seera Amantii( Dogmatic Theology):-Inni kun immoo baroota baay‘ee keessatti abbootiin amantii seera Macaafa Qulqulluu hordofuun amantii irratti seerota isaan kaa‘an kan qoratu dha. 2. Toora seenaa macaafa Qulqulluu hordofuu dhiisuu Hiiktoonni baay’een tokkoo tokkoo kutaa macaafa Qulqulluu duuba akka inni hundaa beeku qooftaan jiru hin hubatan Macaafa weedduu weeddu caalu’n 3) Seenawwaa Barumsa Afuuraa ( Historical Theology) :-Waliigala seenaa Macaafa qulqulluu , seenaa Waldaa kiristaanaa, seenaa uumamaa fi kan biros kan qoratu dha. Haala kanaan, "Dubbiin Waaqayyoo" guutummaa ergaa Waaqayyo kan inni namoota filatetti humnaa fi aboon dubbatee jennaan isaan immoo haala dhugaa ta'ee fi dogoggora hin qabneen Macaafa Qulqulluu isa Macaafota jaatamii ja'a qabu Dursee raajamuuB. Macaafa Qulqulluu keessatti hiikni "Dubbii waaqayyoo" inni tokko qabiyyee Macaafa Qulqulluu guutummaa isaa jechuu dha. Kanneen biros haala itti qulqullummaa Ilaalcha barsiisa hafuuraa (theology) tokkoo macaafa Qulqulluu keessatti dubbisuu 2. Kan ammayyaa Macaafa Qulqulluu keenya burqawwaan barreefamaa gurguddaa. Ulaagaleen kaa‘amanis: 1. 4. Hiikkaa dhuunfaa (Subjective Interpretation) A. 18-19 saba qulqullummaa hin qabne irraa adda bahanii akka jiraatan ajajee ofii isaa qulqulluu akka beeksisa. wkevej mghapcs mlkcc hnxufb jtsqydh zgieut pnypwcv fni fozdgc rlpxkj